In mijn kinderjaren, zo rond een jaar of 8, ging ik in de zomerweken altijd naar het Vestingeiland. Vanuit ons huis in Naarden liepen mijn zus en ik gehuld in oude kleding met een hamer, schroevendraaier, zaag en een paar boterhammen in een tasje naar de gracht. Daar stond een trekschuit klaar waar we op klommen en de kapitein (een vader die deze rol als vrijwilliger op zich had genomen) punterde ons over het water naar het eiland toe. Op het eiland vonden we tussen de bomen een berg hout, spijkers, schroeven en ander bouwmateriaal. Het was de bedoeling om daarmee in groepjes een hut te bouwen, het maakte niet uit hoe. We mochten alles zelf bepalen. Ik geloof zelfs dat er een prijs werd uitgeloofd voor de mooiste aan het einde van de week, afgesloten met een kampvuur en zelf broodjes roosteren. Aan het einde van elke dag liepen we scheel van moeheid, van top tot teen vies geworden maar heel voldaan weer terug naar huis. Wij vonden het een geweldig avontuur en we voelden ons stoer, en mijn vader en moeder waren blij dat ze ook even rust had in de vakantieweekjes. Maar vooral: ik bewaar er geweldige herinneringen aan!
Ik moest hieraan denken toen ik een artikel schreef voor ons vakblad BabyWereld over veranderend speelgedrag. Is het dan zo anders? Het antwoord is helaas: ja. Onderzoeken tonen aan dat kinderen steeds minder vrije tijd hebben om te spelen. Ze zitten op school, krijgen huiswerk mee, zitten op bijles, muziekles, sport, toneel of hebben trainingen voor van alles en nog wat. Ouders besteden twee keer zoveel tijd aan het verzorgen, begeleiden en vervoeren van hun kinderen dan dertig jaar geleden, berekende het Sociaal en Cultureel Planbureau.
Junk playground
In 1943 was er een experiment door een Deense landschapsarchitect, Carl Theodor Sørensen. Hij bedacht een ‘junk playground’ op een braak stuk grond in Kopenhagen, met kapotte auto’s en autobanden, stenen en een berg hout. Hier speelden kinderen met een enkele toezichthouder, ze bouwden hutten, klommen in bomen en stookten fikkie. Er waren geen gillende kinderen en vechtpartijen, er werd slechts hier en daar een pleister geplakt. Door dit grote succes werden ook in andere Europese steden zulke speelplekken opgezet. Zie de video hieronder gemaakt in de jaren 60 in Londen.
Helaas waren er ook tegenstanders, de plekken zouden gevaarlijk zijn, de playgrounds waren natuurlijk niet om aan te zien en er kwamen in de jaren 80 steeds meer veiligheidsvoorschriften. En wat ook meespeelde: er werd geld verdiend aan het inrichten van nette speelpleintjes met saaie glijbanen, wipkippen en rubberen tegels om valpartijen te verzachten.
Fysiek en mentaal sterker worden
Gelukkig is er opnieuw belangstelling voor het idee van de junk playground, vooral in grote steden. Want onderzoek toont aan dat vrij en risiconemend speelgedrag juist goed is voor kinderen. Ze worden er fysiek en mentaal een stuk sterker van. Kinderen leren zelf na te denken, risico’s te nemen, samen te werken en belangrijk: voor zichzelf op te komen. We moeten als ouder minder sturen, maar kinderen juist veel vrijheid geven om te spelen en te ontdekken in een niet al te gecultiveerde omgeving.
Dat geldt ook voor baby’s, in het drukke, werkzame leven van hun ouders zitten ze te vaak en te lang vast in (auto)zitjes en krijgen ze voorgekauwd speelgoed. Voor baby’s is het juist belangrijk om via verkenning hun zintuigen te ontwikkelen, en daarvoor moet je vrij kunnen bewegen, dus meer tummytime op een speelkleed!
Screenmedia verdringt traditioneel speelgoed
Speelgedrag is ook veranderd door de opkomst van screenmedia. Deze lijkt het gewone speelgoed steeds meer te gaan verdringen. Baby’s vanaf 4 maanden gebruiken al tablets, tweejarigen kijken al een uur per dag naar een schermpje, vijf- en zesjarigen soms al 3 uur per dag. Dat kinderen met nieuwe media om leren gaan is prima, sommige beweren zelfs dat kinderen daar intelligenter van worden, maar dat is niet bewezen. Kinderen kunnen dus geweldig goed swipen, maar met blokken bouwen kunnen ze bijna niet meer.
Een Canadees onderzoek toont aan dat te veel schermpjes kijken een grotere kans geeft op een ontwikkelingsachterstand in praten. Een ander onderzoek laat zien dat kinderen daarnaast bijziendheid ontwikkelen. Door het veelvuldig binnen zitten kunnen kinderen ook niet meer goed vallen, ze hebben er eenvoudig de motoriek niet meer voor. En wat doen wij? In plaats van nadenken over hoe we onze kinderen weer gezond kunnen laten spelen waarbij ze zichzelf goed kunnen ontwikkelen krijgen ouders en scholen een ‘valtraining aangeboden’. Daar word ik wel een beetje droevig van, ik wens ieder kind een periode Vestingeiland toe! (dit evenement bestaat gelukkig nog steeds!)
Foto boven: Shoots by Laura
Foto midden: Vestingeiland.nl jaren 70
